Stiffeners (Khashkhāshi) in the Design of Iranian Detached Double-Shell Onion Domes: Rethinking the Definition based on the Study of Structural Form

یکی از فناوری‌های سازه‌ای بسیار خلاقانه در معماری اسلامی ایران گنبدهای دوپوستة گسستة نار هستند که پوستة درونی، بیرونی، گریو، و معمولاً خشخاشی‌ نشکیل شده‌اند. این میان، خشخاشی‌ها عناصر آجری فضای میان دو گنبد ساخته طرح‌‌ها ترکیب‌های متنوع، ویژگی‌های ساختمانی پیچیده، نیز مشکلات دسترسی به پوسته برای مطالعة باعث شده ابهامات زیادی دربارة آن‌ها پیش روی ما باشد. فقدان تعریفی جامع مانع مطالعات پیشین خشخاشی‌ها‌ مقاله را سوی شکل‌سازه‌ای گسترة وسیعی نمونه‌های متنوع فهم چیستی نقش هدایت می‌کند. کار مستندسازی‌شده، هشت نمونه، انواع طرح‌ها خشخاشی بر می‌گیرند، انتخاب می‌کنیم اطلاعات طریق مشاهدة مستقیم سندپژوهانة اسناد تاریخی مدارک مرمتی گردآوری می‌کنیم. سپس با استفاده روش توصیفی‌ـ تحلیلی، شگرد طبقه‌بندی مدل‌سازی سه‌بعدی نمونه‌ها، ابعاد، تعداد، شکل نیم‌رخ، موقعیت هم مقایسه متکی نمونه‌ها عرضه بدین ترتیب سه شکل‌ متمایز تعریف می‌شوند: دستة نخست معرف حداقلی شامل «دیواره‌هایی نسبتاً کوچک باریک» است تنها محدودة آوگون جای گرفته‌اند. دسته افزایش ضخامت خارجی سختی محدوده برابر تغییر خمش است. دوم نتیجة گسترش خشخاشی‌های اول امتداد نیم‌رخ که، به‌مثابة «تویزه‌های تقویت‌کننده»، مقاومت خمشی می‌دهند. سوم افقی «دیوارهایی باریک بلند» خارجی، کاهش کمانش داخلی ایفا می‌کنند.